पांडुरंगाला कर्नाटक चा राजा का म्हणतात ?

प्रतिनिधी-समाजसेवक सोमनाथ भाऊ खोमणे

कर्नाटकमध्ये पांडित्य, भक्तिरस आणि सांस्कृतिक महत्त्व असलेल्या पांडुरंग किंवा विठोबाची पूजा प्राचीन काळापासून अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. पांडुरंग किंवा विठोबा हे भगवान विष्णूचे अवतार म्हणून ओळखले जातात आणि त्याची पूजा कर्नाटकमध्ये विशेष स्थानाला आहे. त्याच्या उपास्यतेचा इतिहास खूप जुना आहे, आणि कर्नाटकमध्ये त्याला “राजा” म्हणून मानले जात आहे.

पांडुरंगाला कर्नाटकचा राजा म्हणण्याचे कारण म्हणजे

1. धार्मिक महत्त्व: पांडुरंग किंवा विठोबा यांच्या पूजा आणि भक्तीचे केंद्र कर्नाटकमध्ये आहे. मंगळवेद, वलगोंडा, पंढरपूर आणि पायणी या ठिकाणी विठोबाची पूजा विविध रूपांमध्ये केली जाते. कर्नाटकमध्ये त्याच्या शंभरांवर मंदिरे आहेत, ज्यामुळे तो राज्यातील प्रमुख धार्मिक प्रतिमा आहे.

2. भक्तिरसाचे प्रतीक: कर्नाटकमधील भक्तिरसातील विविध पंढित्यांचा पांडुरंगाशी घनिष्ठ संबंध आहे. एकविरा, रामदास, नामदेव, तुकाराम यांसारख्या संतांनी पांडुरंगाची स्तुती केली आहे. त्यांना पंढरपूरच्या विठोबाशी जोडले जाते, परंतु कर्नाटकमध्ये त्याच्या वासव्यांची लक्षणीय माहिती आहे.

3. कर्नाटकमधील लोकस्मृतीत महत्त्वाचे स्थान: कर्नाटकमध्ये पांडुरंगाचे अनेक पुराण व ऐतिहासिक संदर्भ सापडतात. कर्नाटकमधील लोकशाही व राजकारणी घटनांमध्ये पांडुरंगाची उपास्य देवता म्हणून महत्त्वाची भूमिका आहे. शंकराचार्यांनी कर्नाटकमध्ये विठोबाच्या पूजा व प्रचाराची योजना केली होती.

4. राजकीय आणि सांस्कृतिक प्रभाव: कर्नाटकमध्ये पांडुरंग किंवा विठोबा यांचं भक्तिसंप्रदायाचा प्रभाव मोठा आहे. या देवतेला “राजा” म्हणणे म्हणजे त्या देवतेच्या आध्यात्मिक शक्तीचे आणि भक्तिरसाच्या राज्यातील महत्त्वाचे स्थानाचे आदर म्हणून असू शकते.

5. विठोबा आणि कर्नाटकमधील लोकसंस्कार: विठोबाच्या उपास्यतेचा कर्नाटकमधील लोकसंस्कारावर प्रगल्भ प्रभाव पडला आहे. त्याच्या पूजेच्या विधी आणि धार्मिक उत्सवांमध्ये लाखो लोक सामील होतात, ज्यामुळे पांडुरंगाला कर्नाटकाचा “राजा” मानले जाते.

कर्नाटकमधील पांडुरंगाची उपासना एक अतिशय महत्त्वाची परंपरा बनली आहे, आणि त्यामुळे त्याला कर्नाटकमधील राजा म्हणून मान्यता प्राप्त झाली आहे.